27.06.2014

IROQ INQIROZI: KIM AYBDOR?

Geosiyosatda biror inqiroz aybdori-jabrlanuvchisiga ta’rif berish yoki aybdor-jabrlanuvchini aniqlashning imkoni yo‘q. Imkoni bo‘lgan taqdirda ham bunday amal o‘ta darajada subyektiv bo‘lar edi. Lekin tomonlarning qarashlari-da’volarini o‘rganib chiqib, inqirozlar yuzaga kelishiga kim ko‘proq “xissa” qo‘shayotganiga biroz oydinlik kiritsh mumkin. Hozirgi kunda O‘rta Sharq global terrorizmning navbatdagi to‘lqini ostida qoldi – Iroq deyarli “nuragan davlat” (failed state)ga aylanmoqda. Xo‘sh, bu yangi inqirozda kimning “ayb”i ko‘proq?

Avvalo, inqiroz deya atayotganimiz Iroqda yuza berayotgan voqealar haqida qisqacha sharh berib o‘tsak. O‘zini “Iroq va Shom Islomiy davlati”, “Iroq va Levantdagi Islomiy davlat” yoki “Iroq va Suriyadagi Islomiy davlat” deb atayotgan sunniy jangarilardan tashkil topgan hamda al-Qoidaning mintqadagi firqasi sifatida ko‘rilayotgan qurolli tashkilot yoda guruh joriy yilning ilk oylaridan buyon Iroq va Suriyaning aksar hududlarini qo‘lga kiritishga muvaffaq bo‘ldi. Iyun oyiga kelib guruhning faolligi oshib, Iroqni deyarli falajlab qo‘ydi. Xo‘sh, bu o‘zi qanday guruh?

Iroq va Shom Islomiy Davlati jangarilari

13.06.2014

Dunyoning eng kichik lekin katta ta'sirga ega bo‘lgan 10ta mamlakati



Dunyoda shunday mamlakatlar borki ular demografik jihatdan ham va yer maydonlarining kattaligi bo‘yicha ham katta ahamiyat kasb etmaydilar, lekin ularning siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy ta'sirlari global ahamiyatga ega. Bugungi maqolamiz ana shunday davlatlarni sizlarning e'tiboringizga havola qiladi. 


29.05.2014

OSIYO TAQDIRINI O‘ZGARTIRGAN HAFTA

Mintaqalar yoki dunyo taqdirini o‘zgartirib yuboruvchi voqealar, odatda, bir muncha uzoqroq vaqt oladi.  Lekin ba’zida bir-biriga bevosita bog’liq yoki bog‘liq bo‘lmagan voqealar zanjiri muayyan qisqa muddat davomida sodir bo‘lib, davlatlar va mintaqalarning siyosiy-ijtimoiy hayotida keskin o‘zgarishlar yasashi ham mumkin. O‘tgan hafta, ya’ni 19-25 – may kunlari bizning mintaqamiz – Osiyoda shunday keskin o‘zgarishlarning guvohi bo‘ldik.



07.05.2014

Dronlar: Tinchlik yoki Urush quroli?


Hammamiz so’ngi yillarda dronlar va ularning ishlash konseptsiyasi haqida matbuot va ommaviy axborot vositalari orqali bir nechta bor eshitgan bo’lsak kerak. Uchuvchisiz va masofadan boshqariladigan ushbu uchuvchi apparatlar 21-asr harbiy dunyosini va urushlar yuzini butunlay o’zgartirib yubordi. Omma orasida dronlarning harbiy amaliyotlarda ishlatilishiga bir qancha yondashuvlar mavjud. Kimlar uchundir dron dunyodagi havfsizlikni saqlash uchun ajoyib qurol, yana boshqa kimlar uchun u insoniyatga havf soluvchi qalbsiz uchuvchi mashina. Lekin dronlarning AQSh tomonidan radikal-islomistlarning jangarilik harakatlariga qarshi ishlatilishi harbiy nuqtai nazardan yahshi natijalarni berdi. Lekin o’z navbatida bunday hujumlar jangarilarni yanada ehtiyotkorroq harakat qilishga va jangarilik bazalari joylashuvini tinimsiz o’zgarib turishiga olib keldi. Natijada ular bilan kurashish yanada qiyinlashdi.


AQSH ROSSIYAGA QARSHI BESAMAR SANKSIYALAR QO‘LLAMOQDA

28-aprel kuni Qo‘shma Shtatlar yetti nafar rus hukumati rasmiylariga qarshi yangi sanksiyalarni joriy etdi. Ancha vaqtdan qo‘llanib kelinayotgan usul – sanksiyalar, nimaga asoslanganiga qarab, bashorat qilib bo‘lmas natijalar berishi yoki xech qanday samaraga ega bo‘lmasligi mumkin. Keng tarqalgan mulohazaga ko‘ra, sanksiyalar, odatda, nishon qaratilgan davlat qabul qilib bo‘lmas harakatlarni amalga oshirganda qo‘llaniladi. Sanksiya kiritayotgan davlat esa, oqibatlari juda qimmatga tushuvchi yoki natijasi mag‘lubiyat bilan tugashi muqarrar urushdan saqlanish uchun sanksiyalarni joriy etadi.

28.04.2014

AQSH va Saudiya Arabistoni o‘rtasidan ola mushuk o‘tdimi?

1945-yil 14-fevral kuni AQSHning USS Quincy harbiy kemasi Suvaysh kanalining shimoliy va janubiy qismlarini o‘rtasida joylashgan Katta Achchiq ko‘liga kelib to‘xtaydi. Kema bortida AQSH prezidenti Franklin Ruzvelt va yangi asos solingan Saudiya qirolligining asoschisi Abdulaziz-bin Abdurahmon ibn Saud uchrashib tarixiy kelishuvga imzo chekadilar. Shartnomaga ko‘ra AQSH Saudiya Arabistonining neft ta'minoti evaziga qirollikning xavfsizligini ta'minlashga kafolat beradi. Ushbu shartnoma Yfqin Sharqninng zamonaviy davrdagi siyosiy yo‘nalishida kalit bo‘lib xizmat qiladi. Endilikda Ar-Riyod Vashingitonning mintaqadagi eng yaqin ittifoqchisiga aylangan edi. Keyinchalik bu rol Isroil bilan baham ko‘riladi.


13.04.2014

Bo’lajak Afg’on prezidentining eng qiyin vazifalari


5-aperl kuni Afg’onistonda prezidentlik saylovlarining birinchi bosqichi bo’lib o’tdi. Saylovlar davomida havfsizlikka tahdid soluvchi terroristik hujumlar qayd etilmagan. Halqaro hamjamiyat Afg’onistondagi bu yilgi prezidentlik saylovlarning birinchi bosqichi natijalaridan mamnun ekanligini bildirgan. Chunki bu yilgi saylovlarda ovoz berish huquqiga ega bo’lgan aholini deyarli 50%i saylovlarda qatnashganligi qayd etilmoqda, ushbu ko’rsatkich 2009-yilga qaraganda (30%) juda yuqoridir. Bundan tashqari saylovlar davomida tolibonlar tomonidan terroristik hujumlarga yo’l qo’yilmadi. Garchi saylov oldi kompaniyalar davomida Qobul va boshqa shaharlardagi terroristik hujumlar Afg’on hukumatini bezovta qilgan bo’lsada, saylovlar davomida havfsizlik yuqori darajada ta’minlangan. 

08.04.2014

Demokratiya yoki Tinchlik ?



Asl ildizlari qadimgi Grek sivilizatsiyasiga borib taqaladigan Demokratiya, zamonaviy davrimizgacha jamiyatni tartibga soluvchi eng mukammallashgan tizim sifatida yetib kela oldi. Yevropadagi uyg’onish davri, inqiloblar, Amerikaning kashf qilinishi, imperializm, jahon urushlari va nihoyat sovuq urush davomida demokratiya toblanib o’z zamonasiga moslasha bordi. Inson tarihida hech qaysi mafkura bu qadar dunyoga keng yoyilmagan va ideallashtirilmagan edi. 



23.03.2014

“KUCHLI DAVLAT – KUCHLI JAMIYAT” DILEMMASI


Ukrain Inqirozi davom hanuz davom etayotgan bir paytda (hali yana uzoq davom etishi muqarrar) post-sovet davlatlaridagi muhim bir muammo, aniqroq aytganda, kamchilik yuzaga chiqib qoldi. Umuman olganda, ushbu muammo nafaqat post-sovet hududi, balki dunyoning boshqa davlatlari mavjudligini savol ostiga solib kelgan. Bu “Kuchli davlat – kuchli jamiyat” dilemmasidir.

15.03.2014

Ukraina krizisi va Axborot urushi

Fan va texnologiyaning rivojlanishi natijasida insonning hayoti tobora ijtimoiylashib bordi, bu rivojlanish insonni biologik organizmdan ijtimoiy organizmga aylantirib qo'ydi. Ayniqsa bu narsa globallashuv hamda axborot tizimi o'ta rivojlangan XXI-asrda kuchaydi. Insoniyat tarixida shu davrgacha axborotning muhimlik darajasi bu qadar yuqori cho'qqilarni zabt etmagan edi. Insonning ko'zi va qulog'i uchun dunyo ommaviy axborot vositalari orasida kuchli raqobat yuzaga keldi. Bu nafaqat o'sha OAVlarning moliyaviy maqsadlari uchun, balki o'sha OAVlarning egasi bo'lgan mamlakat, jamiyat va kishilarning ideologik maqsadlarini amalga oshirish uchun ayovsiz qurol vazifasini o'tay boshladi. Bugun biz siz bilan ushbu informatsion urushlarning qanchalik darajada omma fikrini bir oqimga solib qo'yishi mumkinligini Ukraina siyosiy krizislarida yaqqol guvohi bo'lib turibmiz. Bugungi mavzumiz ushbu krizis misolida informatsion urushlarning qanchalik qudratli bo'lishi mumkinligiga bag'ishlanadi. 



13.03.2014

Rossiya – Ukraina krizisi, uzoq tarixdan bugungi kungacha



So’ngi kunlarda Ukrainadagi bo’lib o’tayotgan voqealar jahon ommasining e’tibor markazida turibdi desak mubolag’a bo’lmaydi. Uzoq umumiy tarixga, dinga va qisman tilga ega bo’lgan bu og’a-ini xalqlar orasidagi  ajralish jarayoni ham uzoq tarixga borib taqaladi. Bunga bir nechta sabablar mavjuddir, lekin tarix bizga doim mamlakatlar orasidagi kelishmovchiliklarga asosan ikki mamlakatning bir biriga nisbatan joylashgan geografik o’rnining oqibati ekanligini tinimsiz eslatib keladi. So’ngi yillardagi ikki mamlakat orasida bo’lib o’tayotgan siyosiy-iqtisodiy krizislar ham Ukrainaning yana bir bora ikki geopolitik markaz orasida ikkilanib qolishini oqibati desak yanglishmagan bo’lamiz. 




26.02.2014

TURKMANISTON QACHON “OCHILADI”?

Yer yuzida tashqi dunyodan uzilib qolgan davlatlar barmoq bilan sanarli. Ularning eng mashhuri, so‘zsiz, Shimoliy Koreyadir. Jahonning diqqat-e’tibori doimo shu davlatda bo‘ladi, hamma undan xavfsiraydi, uni yanada chuqurroq bilishga qiziqadi. Lekin shunday “yopiq” davlatlar ham borki, ular ko‘zdan panada, hattoki, ko‘pchilik ularning mavjudligidan ham bexabar. Bunday davlatlardan biri, yon qo‘shnimiz – Turkmanistondir.

16.02.2014

XITOY SHIMOLIY KOREYA YADRO DASTURIGA QARSHI CHIQMOQCHI

AQSh davlat kotibi Jon Kerri Xitoy yadroviy dasturdan voz kechtirish uchun Shimoliy Koreyaga bosim o‘tkazish istagini bildirganini ma’lum qildi. Amerika bosh diplomati bu haqda Pekinda jurnalistlarga aytgan.


12.02.2014

XITOY QANDAY BOSHQARILADI? (1-QISM)

Yaqinda Foreign Affairs nashri tomonidan Devid Lemptonning “Xitoy qanday boshqariladi?” maqolasi e’lon qilindi. Xitoyning global siyosiy maydonda, ayniqsa, bizning mintaqamizda nisbatan ta’siri ortib borar ekan, bu gigant davlat haqida imkoni boricha ko‘proq bilish zarur, degan fikr bilan ushbu maqolani to‘liq o‘zbek tilida e’tiboringizga havola qilishga qaror qildik. Maqola yuzasidan tahlil o‘tkazishni Sizning ixtiyoringizda qoldiramiz.

 Laborers clean a statue of Mao, September 24, 2013.
Mao Szedun haykali tozalanmoqda

09.02.2014

ROSSIYA UKRAINAGA HARBIY INTERVENSIYA UYUSHTIRISHI MUMKIN

Kuni kecha Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Vladimir Putinning maslahatchisi Sergey Glazyev AQShni 1994-yilda Rossiya-AQSh o‘rtasida Ukraina yuzasidan imzolangan Budapesht Memorandumini buzishda ayblab chiqdi. Glazyevning da’vo qilishicha, AQSh ulkrainalik namoyishchilarni har tomonlama dastaklab, mamlakatda davlat to‘ntarishi uyushtirishga harakat qilmoqda. Rasmiyga ko‘ra, Rossiya yon qo‘shnisini chuqur geosiyosiy qiyinchilikdan omon saqlab qolish maqsadida harbiy intervensiya uyushtirishi mumkin.

Dmitry Rogozin and Sergei Glazyev confer during a press conference in Moscow in December 2003.
Sergey Glazyev (o‘ngda)

08.02.2014

DUNYONING ENG KO‘P MOLIYALANGAN 10 ARMIYASI

Garchi Ikkinchi Jahon Urushidan so‘ng xalqaro munosabatlar va dunyo tartibotida diplomatiyaning ahamiyati keskin ortgan bo‘lsa-da, harbiy kuchning ta’siri bir zum pasaymayotir, qaytanga davlatlar o‘z harbiy salohiyatini oshirish uchun milliardlab dollar sarflamoqda. Shvetsiyada asoslangan  Stokgolm Xalqaro Tinchlikni Tadqiq Qilish Instituti (SIPRI) zamonaviy dunyoning moliyaviy jihatdan eng yaxshi ta’minlangan armiyalar o‘ntaligini e’lon qildi. Quyida Siz ular bilan tanishishingiz mumkin:

 

SOCHI-2014 TINCH O‘TMOQDA(MI?)

Yaqindagina butun dunyo bilan birga biz ham uzoq vaqtdan beri hayajon va intiqlik bilan kutilgan Sochidagi Qishki Olimpiada O‘yinlarining ochilish marosimini tomosha qildik. Garchi milliy terma jamoamizni tuzuq-quruq ko‘rsatishmagan yoki rus sharhlovchisi mamlakatimiz nomini adashtirib qo‘yib, ko‘plab yurtdoshlarimizni jig‘ibiyron qilganini hisobga olmasa, marosim ajoyib o‘tdi, deyish mumkin. Lekin biz o‘z uslubimiz va ana’analarimizdan chetlashmagan holda, bugun siz bilan marosim qanday tashkil etilgani yoki u haqidagi fikrlar bilan o‘rtoqlashmasdan, umuman, olimpiada davomida xavfsizlik qay darajada va qanday ta’minlashini ko‘rib chiqamiz.

 

02.02.2014

2014-YIL KELDI. AFG‘ONISTONDAN CHIQIB KETISH ISHLARI QANDAY KETMOQDA?

Ma’lumki, joriy yilda NATO boshchiligidagi xalqaro qo‘shinning Afg‘oniston hududidan chiqib ketishi yakunlanadi. NATO tomonidan e’lon qilingan bayonotga ko‘ra, umumiy miqdorda 218 000 transport va konteynerlar 2012-yil martidan 2014-yil 31-dekabrigacha bo‘lgan vaqt ichida Afg‘onistondan olib chiqilishi kerak. Hozirga kelib 80 000 transport va konteyner olib chiqib ketilgan. 2014-yil chiqib ketishning eng so‘nggi va asosiy bosqichi bo‘lib, ayni vaqtda qolgan yuklar olib chiqishga tayyorlanmoqda. BBC ayni jarayon qanday ketayotgani haqida lavha tayyorladi.

 Trucks in Pakistan

31.01.2014

DOLLARNI ALMASHTIRING!

Jahon Bankining sobiq iqtisodchisi Jastin Yifu Lin dollarning moliya olamidagi hukmronligini tanqid qilib, u global moliyaviy va iqtisodiy inqirozlarning asosiy sababchisi ekanligini aytdi. Lin dollarni yagona global valyuta bilan almashtirishni taklif qildi. Uning fikricha, aynan global valyutani muomalaga kiritilishi moliyaviy inqirozlar oqibatlarini tugatish va ularning oldini olishning yagona yo‘lidir.

2014-YILDA DAVLAT TO‘NTARISHI EHTIMOLI YUQORI 40 DAVLAT

So‘nggi vaqtga kelib demokratik islohotlar o‘tkazish talabi millatlardan millatga, davlatlardan davlatga zanjir ta’siri natijasida ko‘chib o‘tmoqda. Oxirgi bir necha yilning o‘zidayoq ko‘plab davlat to‘ntarishlari, inqiloblarga guvoh bo‘ldik va bo‘lmoqdamiz. Inqiloblar va davlatlar to‘ntarishlari demokratiyani mamlakatga olib kelish bilan birga xalqaro tizimni izdan chiqishi, xalqaro munosabatlarni murakkablashtirishi turgan gap. Shu sababli bugungi kunda yetilib kelayotgan inqirozlarni oldindan aniqlash ham qudratdagi rejimlar, ham xalqaro tizim va munosabatlarning ishtirokchilari uchun o‘ta muhim hisoblanadi. Siyosatshunos olim Jey Ulfelder matematik tahlil modeli asosida 2014-yilda davlat to‘ntarish ehtimoli yuqori bo‘lgan 40 davlat ro‘yhatini e’lon qildi.

 Click to enlarge. Data source: Jay Ulfelder coup forecasts for 2014. (Max Fisher/Washington Post)

30.01.2014

HAMID KARZAY: “TERRORCHILIK AMALLARI ORTIDA AQSH TURGAN BO′LISHI MUMKIN”

Ba’zi hollarda AQShni reydlari davomida tinch fuqarolarning o‘limiga sabab bo‘lishda ayblab keladigan Afg‘oniston Prezidenti Hamid Karzay endilikda mamlakatda tez-tez sodir bo‘layotgan terrorchilik amallari ortida ham amerikaliklar turgan bo‘lishi mumkinligiga ishora qildi. Karzayning bu boradagi shubhalarini afg‘on hukumati tarkibidagi amaldorlardan biri ma’lum qilgan.


29.01.2014

SURIYADA G‘ARBIY KURDISTON DAVLATI PAYDO BO‘LISHI MUMKIN

O‘tgan hafta Shvetsariyada BMT tashabbusi bilan tashkil qilingan hukumat va isyonchilar o‘rtasidagi tinchlik muzokaralari davomida Suriya kurdlari o′z mustaqilligi hamda o‘zlari yashaydigan hudud ustidan nazoratni talab qilib namoyish o‘tkazishdi.

BRITANIYA VA ROSSIYA O‘ZARO MUDOFAA BITIMINI IMZOLAMOQCHI

Buyuk Britaniya o‘zining Sovuq Urush davridagi sobiq dushmani – Rossiyadan o‘zaro mudofaa bitimi ostida qurol-yarog‘ sotib olishi mumkinligi haqida Telegraph xabar tarqatdi.

28.01.2014

ALJIR ARMIYASINI XITOY QUROLLARI BILAN TA’MINLASHNI JADALLASHTIRMOQDA

Shimoliy Afrikadagi eng qudratli armiyalardan biri bo‘lgan Aljir qurolli kuchlari Xitoy artilleriyasi va uchuvchisiz dronlari bilan qurollanish orqali o‘z kuchini yanada oshirmoqchi.


GULBIDDIN HIKMATYOR: AFG‘ONISTONDA YANA FUQAROLAR URUSHI BOSHLANISHI MUMKIN

Sobiq afg‘on bosh vaziri, mashhur dala qo‘mondonlaridan biri va Hizbi Islomiy Afg‘oniston rahnamosi Gulbiddin Hikmatyor xalqaro kuchlarning biror bir ijobiy natijasiz mamlakatdan chiqib ketishi kichik guruhlar o‘rtasidagi ihtilofning kuchayib ketishiga, buning ortidan afg‘on xalqi yana bir bor qonli fuqarolar urushi domiga tortilishiga olib kelishidan ogohlantirdi.


20.01.2014

"Buyuk O'yin" 1-qism



XIX asrda yirik mustamlakachi davlatlar tomonidan Afrika, Osiyo, Amerika va Okeaniya mamlakatlarini bo’lib olish uchun kurash yanada kuchayadi. Mustamlakachi imperiyalar - Buyuk Britaniya va Rossiya davlatlari manfaatlari ulkan hududlarda: Usmonli turklar imperiyasi, Eron, Afg’oniston, O’rta Osiyo, Tibet va Shimoli-g’arbiy Hindistonda to’qnashdi. Ushbu hududlarni egallash orqali imperiyalar o’zlarining siyosiy va iqtisodiy kuchini oshrish va ta’sir doirasini yanada kengaytirishni ko’zda tutgan edilar. Shu sababli ingliz-rus raqobati kundan-kunga kuchayib bordi va ikki o’rtadagi o’zaro raqobat “Buyuk o’yin” jumlasi (bu atama Britaniya razvedkasi ofitseri Artur Konolli tomonidan birinchi marta ishlatilgan, Ridyard Kipling esa bu iborani mashhur qilgan shaxsdir) bilan atala boshlandi.