15-iyun kuni Eron rasmiylari mamlakatda bo`lib o`tgan
saylov natijalarini e`lon qilishdi va unga ko`ra saylovda mo`tadil qarashlarga
ega deb ko`riladigan Hasan Ruhoniy g`olib chiqqani ma`lum bo`ldi. Bu xabardan
so`ng Eron ko`chalarini bayramona kayfiyatdagi Hasan Ruhoniy tarafdorlaridan
tashqari saylov natijalaridan norozi odamlar ham to`ldira boshladilar. Shunga qaramay,
president saylab bo`lindi va ortiq norozlik befoyda. Endilikda butun dunyo
so`nggi vaqtlarda xalqaro aloqalarda keskinlashib ketgan Eron masalasini
yumshatishda mamlakatning yangi rahbariga umid ko`zi bilan qaramoqda. Xo`sh,
biz Hasan Ruhoniy haqida nimalarni bilamiz va u Eron taqdirini qay darajada
o`zgartira oladi? Quyida biz yangi rahbar to`g`risida bilishimiz kerak bo`lgan
5 omilga ko`z tashlab chiqamiz:
(1) U diplomat va pragmatik arbob sifatida
mashxur.
Hozircha yangi rahbardan uranni boyitish fabrikalarini
yopish yoki G`arb talablariga yon berishni kutish befoyda. Biroq Ruhoniyda
Eronning oldingi rahbarlariga qaraganda diplomatik salohiyat va oldinni ko`ra
bilish anchayin rivojlangan. U 2003-2005-yillarda Eronning tashqi masalalardagi
yetakchi muzokarachisi bo`lgan va mamlakat ichida “diplomat shayx” nomi bilan
tanilgan. Shuningdek, saylovdan keyingi nutqida Ruhoniy mamlakatning mavjud
bahsli tashqi aloqalarini yumshatish uchun har qanday muzokaraga tayyor
ekanligini ma`lum qilgan.
Hasan Ruhoniy kelgusidagi faoliyati davomida bu
so`zlariga qanchalik amal qilishi noma`lum bo`lsada, uning harakatlari mamlakatni
8 yil davomida o`z qobig`iga o`rab qo`ygan Mahmud Ahmadinajotdan keyin Eronda
qandaydir jiddiy o`zgarishlar yuz berishidan darak bermoqda.
(2) Ruhoniy yadroviy dasturni
qo`llab-quvvatlaydi.
Mamlakat rahbari o`zgardi, lekin bu yer haliyam Eron. Yadroviy
dastur esa bu mamlakatda milliy buyuklik va tashqi kuchlarga qaram bo`lmaslik
ramzi hisoblanadi. Bundan tashqari Eronda Oyatullo kabi qudratda prezidentdan
qolishmaydigan kuchlar mavjud. Shularni hisobga oladigan bo`lsak, Ruhoniy,
istaydimi yo`qmi, uranni boyitish ishlarini davom ettirishga majbur. Eron tinch
maqsadlarda uranni boyitayotganini da`vo qilayotgan bir paytda, G`arb rasmiy
Tehron yadroviy qurol yaratishidan havotirlanar ekan, mamlakatga yangi
rahbarning kelishi o`rtadagi tang munosabatlarga iliqlik kirita olishi amri
maholligi ma`lum bo`ladi.
(3) Oliy Ruhoniy Oyatullo Hamayniy hanuz
tashqi aloqalar va yadroviy dastur bo`yicha rahbar.
Hamayniy yadroviy dasturning eng yirik dastaklovchisi
va G`arb bilan aloqalarning sovuqlashishidagi asosiy shaxs sifatida ko`riladi. Mamlakatda
G`arb tomonidan qo`yilgan sanksiyalar va boykotlar tufayli iqtisodiy ahvol
og`irlashib borar ekan, Oliy Ruhoniy mavjud vaziyatni yumshatish uchun
prezidentga yo`l berishga majbur bo`lishi mumkin. Bu esa Hasan Ruhoniyda rasmiy
Tehronning tashqi ziddiyatlarini diplomatik yo`l bilan bartaraf etish
imkoniyati paydo bo`ladi degani demakdir.
(4) Ruhoniy hali islohotchi ekanligini
isbotlamadi.
Ko`pgina siyosiy tahlilchilar Hasan Ruhoniyni
konservativ qarashdagi arboblarning ta`siri cheksiz bo`lgan Eron “siyosiy
qozoni”da “toblangan” deyishmoqda. Bu esa Ruhoniy islohotlar haqida ming
chiroyli nutqlar irod qilmasin, undan aytarli o`zgarishlarni kutish foydasiz
ekanligini bildiradi. Biroq hozir saylovlardan atigi 3 kun o`tdi va yangi
rahbar islohotchi yoki konservativ ekanligini faqat vaqt ko`rsatadi.
(5) Saylovlarda ichki masalalar roli ustun
bo`ldi.
So`nggi vaqtlarda xalqaro hamjamiyat diqqat markaziga
tushib qolgan Erondagini saylovlarni kuzatar ekanmiz, saylovchilar ilgari
surgan talab va istaklar doirasida tashqi aloqalardan ko`ra, ichki, ayniqsa,
iqtisodiy muammolar yuqori darajada turganligini qayd etish mumkin bo`ldi. Shu hisobdan
Ruhoniy ham o`z saylov dasturi va kampaniyasida tashqi masalalardan ko`ra,
ichki muammolarga ko`proq urg`u berdi.
Bu esa, Ruhoniy yaqin vaqt ichida sanksiylar tufayli
cho`kib qolgan iqtisodiyotdan tashqi muammolarni hal etishga e`tibor qarata
olmasligidan darak bermoqda. Sababi iqtisodiy qiyinchiliklar eronliklar
o`rtasida norozilik kayfiyati kuchayib borishini asosiy omili hisoblanadi. Yangi
rahbar uchun esa, avvalo, ichki barqarorlik suvdek muhim.
Комментариев нет:
Отправить комментарий